
آبکاری با نیکل
نیکل یکی از مهمترین فلزاتی است که در آبکاری به کار گرفته میشود. تاریخچه
آبکاری
نیکل به بیش از صدها سال پیش باز میگردد این کار در سال 1843 هنگامی که
R.Rotlger توانست رسوبات نیکل را از حمامی شامل سولفات نیکل و آمونیوم بدست
آورد آغاز گردید بعد از آن Adams اولین کسی بود که توانست آبکاری نیکل را
در موارد تجاری انجام دهد. نیکل رنگی سفید شبیه نقره دارد که کمی متمایل به
زرد است و به راحتی صیقلپذیر و دارای خاصیت
انبساط و
انقباض٬
جوشپذیر بوده و مغناطیسی میبلاشد. آبکاری با نیکل اساسا به منظور ایجاد
یک لایه براق برای یک لایه بعدی مانند کروم و به منظور فراهم آوردن جلای
سطحی خوب و مقاومت در برابر
خوردگی
برای قطعات فولادی٬ برنجی و حتی بر روی پلاستیکهایی که با روشهای شیمیایی
متالیزه شدهاند به کار میرود. مواد شیمیایی که در الکترولیتهای نیکل
به کار میروند عبارتنداز:
- نمک فلزی (مهمترین آنها سولفات نیکل است و همچنین از کلرید نیکل و سولفومات نیکل نیز استفاده میشود.)
- نمک رسانا (برای بالا بودن قابلیت رسانایی ترجیحا از کلریدها مخصوصا کلرید نیکل استفاده میشود.)
- مواد تامپونه کننده (برای ثابت نگه داشتن PH اصولا اسید بوریک به کار برده میشود.)
- مواد ضد حفرهای شدن (برای جلوگیری از حفره ای شدن به
الکترولیتهای نیکل موادی اضافه می کنند که مواد ترکننده نامیده می شوند.
سابقا از مواد اکسید کننده به عنوان مواد ضد حفره استفاده میشد.)
آبکاری با کروم
روکشهای لایه
کروم
رنگی شبیه نقره٬ سفید مایل به آبی دارند. قدرت انعکاس سطح کرومکاری شده و
کاملا″ صیقلی شده در حد 65% است (برای نقره 88%و نیکل 55%) در حالی که
خاصیت انعکاس نقره و نیکل با گذشت زمان ضایع میشود٬ در مورد کروم تغییری
حاصل نمیشود. لایههای کروم قابل جوشکاری نبوده و رنگکاری و نقاشی را
نمیپذیرند. کروم در مقابل گازها٬ موادقلیایی و نمکها مقاوم است اما اسید
سولفوریک واسید کلریدریک وسایر اسیدهای هالوژندار در تمام غلظتها ودر تمام
درجه حرارتها بر روی کروم تاثیر می گذارند. به دنبال رویین شدن شیمیایی٬
روکشهای کروم مقاومت خوبی در اتمسفر از خود نشان میدهند و کدر نمیشوند.
از این رو به تمیز کردن و یا نو نمودن توسط محلولها یا محصولات حل کننده
اکسیدها را ندارند. روکشهای کروم تا 500 درجه سانتیگراد هیچ تغییری از نظر
کدر شدن متحمل نمیشوند. رویین شدن حالتی است که در طی آن در سطح کروم٬
اکسید کروم (3+) تشکیل می شود. این عمل موجب جابهجایی پتانسیل کروم از
0.717 به 1.36 ولت می شود و کروم مثل یک فلز نجیب عمل می نماید. لایه های
پوششی کروم براق با ضخامت پایین (در حدود 1 میکرومتر)که غالبا در کرومکاری
تزیینی با آن روبه رو هستیم فولاد را در مقابل خوردگی حفاظت نمیکنند کروم
کاری ضخیم که در مقابل خوردگی ضمانت کافی داشته باشد فقط از طریق
کرومکاری سخت امکانپذیر است. با توجه به اینکه پوششهای کروم الکترولیتی
سطح مورد آبکاری را به طور کامل نمیپوشانند از این رو کرومکاری تزیینی
هرگز به تنهایی مورد استفاده قرار نمیگیرد بلکه همواره آن را به عنوان
پوشش نهایی بر روی واکنشهایی که حفاظت سطح را در مقابل خوردگی ضمانت
مینمایند به کار میروند. معمولا به عنوان پایه محافظ از نیکل استفاده
میشود.
آبکاری با مس
مس فلزی است با قابلیت کشش بدون پاره شدن٬ نرم و هادی بسیار خوب جریان برق و گرما. مس از
هیدروژن
نجیبتر است و در نتیجه نه تنها در مقابل آب و محلولهای نمکدار بلکه در
مقابل اسیدهایی که اکسیدکننده نیستند نیز مقاومت دارد. اکسیدکنندهها و
اکسیژن هوا به راحتی مس را به اکسید مس (I) و یا اکسید مس (II) تبدیل
میکنند اکسیدهایی که برخلاف خود فلز در اکثر اسیدها حل میشوند. به دلیل
وجود گازهای مخرب در محیط که دارای
گوگرد هستند٬ روی اشیایی که از جنس مس هستند لایه هایی از سولفور مس به رنگهای تاریک و یا سبز تشکیل میشود.
الکترولیتهای آبکاری مس
- الکترولیتهایی برپایه اسید سولفوریک یا اسید فلوریدریک
- الکترولیتهایی که فسفات در بر دارند
- الکترولیتها ی سیانیدی
الکترولیتهای اسیدی بر پایه سولفات مس به غیر از مساندود نمودن مستقیم
سرب٬ مس و نیکل برای دیگر فلزات مناسب نیستند. اینها روی
آهن٬
آلومینیم و
روی
به طور مستقیم تولید روکش نمیکنند اگر در یک الکترولیت اسید اشیایی از
جنس آهن٬ آلومینیم و روی فرو ببریم یک لایه اسفنجی در نتیجه مبادله یونی
ایجاد میشود. این یک لایه پایداری بدون چسبندگی برای لایههای دیگر خواهد
بود. بنابراین قبل از مساندود نمودن این فلزات در محیط اسیدی باید حتما یک
عملیات مساندود نمودن در محیط اسیدی انجام گرفته باشد. الکترولیتهای
سیانیدی٬ علیرغم سمی بودنشان به علت دارا بودن خواص خوب اهمیت زیادی پیدا
کردهاند. پوششهای حاصل از حمامهای سیانیدی دارای توان پوششی خوبی
میباشند٬ آنها دارای دانهبندی حاصل از چسبندگی فوقالعادهایاند. در
نتیجه پدیدههای شدید پلاریزاسیون٬ قدرت نفوذ الکترولیتهای سیانیدی بهتر
از حمام های مسکاری اسید است. الکترولیتهای پیروفسفات مس برای ایجاد
روکشهای زینتی روی زاماک٬ فولاد٬ آلیاژهای آلومینیم و برای پوشش سطحی
فولاد بعد از عملیات سمانتاسیون به کار برده میشود. موارد کابردی دیگر
میتوان مسکاری سیمها و شکلیابی با برق را نام برد.
آلیاژهای مس
- برنج: آْلیاژی از مس و روی که CuZn30 نامیده میشود.
- برنز: آلیاژی از مس و قلع میباشد.
آبکاری با روی